Faşizm, 20. yüzyılın başında, özellikle İtalya’da ortaya çıkan, ulusalcı, otokratik, merkeziyetçi ve anti-komünist bir ideoloji ve politik harekettir. Adını, Benito Mussolini’nin liderliğindeki İtalyan Faşist Partisi’nin kullandığı “fasces” (Roma’nın eski bir sembolü olan bir baltayı saran çubuklar demeti) sembolünden alır.
Faşizmin temel özellikleri şunlardır:
Merkeziyetçilik: Faşist rejimler, merkezi bir otoritenin kontrolü altında, sıkı bir devlet yönetimi benimserler.
Ulusalcılık: Faşizm, şiddetli bir ulusal ve ırkçı şovenizme dayanır. Toplumu birleştirici bir unsur olarak ulusal kimliği ve birliği vurgular.
Anti-komünizm: Faşizm, komünizme ve sol ideolojilere karşıdır.
Totalitarizm: Faşist rejimler, toplumun tüm yönlerini kontrol etmeye çalışan totaliter bir yapıya sahiptir.
Militarizm: Faşizm, militarizmi teşvik eder ve sıklıkla askeri değerleri yüceltir.
Anti-liberalizm: Faşist ideoloji, bireysel özgürlüklerin ve demokrasinin sınırlanmasını savunur.
Korperatizm: Ekonomik model olarak, faşist rejimler genellikle korperatif bir yapıyı benimserler. Bu, devletin, işçi ve işveren temsilcileri arasında aracılık ettiği bir sistemdir.
1. yüzyılın ilk yarısında, faşizm özellikle İtalya ve Almanya’da (Nazi Almanyası) iktidara gelmiştir. Ancak faşizmin en tanınmış formu olan Nazizm, kendi içinde özgün özelliklere (örn. Aryan ırkçılığı, anti-Semitizm) sahip olup faşizmden bazı önemli yönleriyle farklılaşır.
Faşizm, II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra büyük ölçüde reddedildi ve kınandı. Ancak bazı unsurları, çeşitli ülkelerdeki aşırı sağ hareketler ve partiler tarafından benimsenmeye devam etti.